Nasuf Tahir Dizdari u lind ne Shkodër në një familje të njohur qytetare në vitin 1857. Shtëpinë e kishte në lagjen e njohur Parrucë që i kishin dhënë famë Kazazët e Jukajt. Në këtë lagje kishin trojet e veta edhe Dizdarët. Në periudhën në fjalë,
Shkodra i ngjante një kështjelle të bukur ku në të katër anët vërtiteshin kulturat e ndryshme euro-aziatike. Ishte koha kur Bushatlijte kishin rënë nga sundimi dhe Shkodra kishte mbetë si varka pa busull. Ndikimi osman kishte lënë gjurmë për vehte
dhe bënte përpjekje që të mos shqitej, ndikimi venecian nuk binte më poshte, pastaj vinte ndikimi austro-hungarez dhe sërbo-malazez. Të gjitha këto ndikime e kishin bërë Shkodrën si një konglomerat kulturash që konkuronin se cila të ia kalonte shoqes.
Themeluesi i kësaj sage famoze në Shkoder njihet Nasuf Beg Dizdari i parë që ra dëshmorë i Luftës së Shpuzës për mbrojtjen e atdheut nga forcat malazeze.
Është interesant fakti se si u vra Nasuf Dizdari i parë. Ky ishte vëlla gishtash (probatin) me Dasho Shkrelin. Të dy morën pjesë në Luftën e Shpuzës në vitin 1835, por në sektor të ndryshëm të frontit. Kur Nasufi niset për të ardhë në shtëpi, pasi kishte mbaruar lufta në krahun e tij, merr vesh se ishte vra
Dasho Shkreli me të vëllanë e tij, Selon. Nasufi kthehet edhe një herë në luftë sepse siç thoshte ai në atë kohë, nuk i duhej gja jeta pa vëllain e gishtit (probatinin). Pas një qëndrese heroike, duke luftuar si luan edhe Nasuf Dizari i parë vritet duke la me gjak tokat shqiptare.
Pastaj saga vijon me të birin, Tahir Dizdari, që kryente funksionet e dizdarit të kalasë, një rol diku i barabartë me komandantin e gardës së sotme. Në atë kohë ishte vënë në tryezë për zgjidhje Lidhja e Prizrenit, ku kryetar i saj për Shkodrën ishte Daut Efendi Boriçi.
Valiu thërret në guvernaturë me urgjencë Tahir Dizdarin dhe e urdhëron të vrasë pas shpine ose të hiqte qafet në ndonjë mënyrë tjetër Daut Efendinë se po i nxirrte telashe hyqymetit. Tahiri e refuzon këtë kategorikisht, ndërsa Daut Efendinë për ta larguar nga Shqipëria, e transferojnë (internojnë)
në Liban, duke i shpëtuar jetën. Ndërsa Tahir Dizdarin e internojnë në Bosnjë sepse refuzoi urdhërin për zhdukjen e Daut Efendi Boriçit. Këtë të mirë që i bëri Tahir Dizdari nuk e harroi Daut Efendija. Më vonë me t’u kthyer nga Libani, për të ia shperblyer nderën Tahirit,
Daut Efendija i jep mbesën për grua, vajzën e motrës, Nurije Jukën për djalin, Nasufin. Kështu pra lidhin miqësi të përjetshme me njëri-tjetrin. Shënojmë se në Shkodër ka qenë adet që nëse ka qenë i përmendur gjyshi, emrin e tij e ka marrë nipi.
Nasufi, mësimet e para i ndoqi në mejtepin Ruzhdije Asqerie të qytetit të lindjes, pastaj në kolegjin Saverian ku më pas do të futej edhe gjuha turke në programin mësimorë. Meqë gjendja ekonomike e familjes ishte e
mirë, dërgohet për t’u shkolluar dhe edukuar më pas në Vjenë e Stamboll, qytete këto famoze për kohën, ku pajiset me kulturë të gjerë e të gjithanëshme, e njihet si zotërues i talentuar i gjuhëve të huaja. Që i ri tregoi interes për historinë dhe folklorin e Shkodrës. Punon për pak kohë si nëpunës në nënprefekturën e Lezhës, i ofrohet detyra e përkthyesit dhe më vonë e kryepërkthyesit në Konsullatën Austro-Hungareze në Shkodër më 1897, detyrë që do kryente deri në mbarimin e Luftës së Parë Botërore.
Punoi me konsujt Ippen, Von Kral, Zambaur të njohur për botime në lidhje me Shkodrën dhe Shqipërinë e Veriut. Meqë është rasti, konsulli von Kral i mori flokët vajzës së Nasufit,
duke u bërë kështu kumbarë sipas zakonit shkodran.
Që në vitin 1897 botohet tek “Albania” e Konicës në Bruksel Historia e Bushatlijve të Shkodrës. Më 1899 tek “Albania” nxirret “Jeta e Karamahmut Pashës” e nënshkruar N.B.D (Nasuf Beg Dizdari), dhe botohet në shqip edhe në frëngjisht. Do t’a paraqiste në një këndvështrim patriotik ku ngjarjet e ngjeshura rrjedhin të komplikuara.
Kriza ekonomike e politike e Perandorisë Osmane ia thelluan Karamahmut Pashës pashalleqet dhe Nasufi u mundua t’ua paraqesë Karamahmutin lexuesve si një nga më të fuqishmit e kohës, duke sjellë fakte dhe argumente të përpjekjeve për bashkimin e shqiptarëve pa dallim feje, aftësitë e tija administrative në zgjidhjen e kërkesave dhe të ruajtjes së dinjitetit të shtetasve, do të forcojë Kanunin e Lekës dhe Usullin e Malësisë. Për vrasjen e Karamahmutit shkruan mes tjerash: “Nji e zezë për vendin t’onë, kur ka mbetë Karamahmud
Pashë Bushatlliu si me pa humë tanë Rumelia”. Historia e tërhoqi lexuesin saqë disa prej tyre i shkruan Albania-s duke i kërkuar se pse “nuk u shtyp artikulla me të ndodhunat e Shqypnisë”. Kështu, në nr.5 të kësaj gazete të v. 1901, redaksia duke i bërë jehonë shkrimit njofton lexuesin se në numrin e ardhshëm do të botohej “Të djegunit e vet në kullë të Vraninës në Mal të Zi” rreth ndodhive që rrethonin Oso Kukën, në tre numra (6,7,8 1901) si përherë me pseudonimin N.B.D.
Nasuf Beg Dizdari ka meritën e pa kontestueshme se për herë të parë në Historinë e Shqipërisë shkruajti Historinë e Bushatlijve të Shkodrës, së paku nga literatura që na serviret deri me sot. Dhe të gjitha këto i botoi në dy gjuhë, shqip dhe frëngjisht në numrat në vazhdim te “Albania” e Faik Konicës, një nga revistat më serioze të kohës, koleksioni i së cilës ndodhet sot në muzeun e Shkodrës i dhuruar me testament nga Arshi Pipa.
Me propozimin e Imzot Jak Serrqit, xhaxhai i babait të Alfred Serreqit, drejtuar Selisë së Shenjtë më 23 gusht 1913, dekorohet nga Papa Piu me urdhrin e Shën Silvestrit me motivacion: “për kontributin e dhënë në ruajtjen e institucioneve të kultit katolik dhe mbarë popullsisë së Shkodrës nga rebelimi i Malit të Zi”, shkruar latinisht nga ipeshkvi i Shkodrës. Gjatë kësaj periudhe të Hyrrjetit, Nasuf Beg
Dizadari ishte deputet i Shkodrës në Parlamentin turk dhe merr pjesë në diskutimin për të drejtat e komunitetit katolik të Shkodrës. Kjo u bë shkak për dekorimin e tij nga Selia e Shenjtë.
Nasuf Begu do të punonte me pasion në lëmën e folklorit duke nxjerrë këngë epike mbi Oso Kukën. Mandej me rubrikat “Letra nga Shkodra” e në gjuhësi “Të përfouluna të hershëm shqip”.
Do të vazhdojë edhe si korrespondent i “Drita” të Shahin Kolonjës në rubrikën “Letra nga Shkodra” me pseudonimet N., N. Shkodrani, N. Muhamedani (1904-1908). Pastaj të gazetës “Vllaznia” e Vjenës, si mbledhës i folklorit më 1917 ku do nxirrte këngët e Karamahmut Pashës, Rexhep Qoshes, Oso Kukës e Hamz Kazazit.
Isa Boletini
Me rastin e varrimit në Podgoricë të Isa Boletinit mban fjalimin e rastit: Isa Boletini është vrarë vetë i shtatë në Podgoricë nga forcat serbo-malazeze, pikërisht më 23 janar të vitit 1916. Në atë moment ai është vrarë së bashku me dy djemtë e tij, dy nipat dhe tre bashkëluftëtarë të tjerë. Varrimi i tij në atë kohë është kthyer në një demostrim kombëtar.
Më 23 janar 1916 u vra pabesisht nga shovinistët malazezë në Podgoricë, së bashku me të bijtë Halili dhe Zahidi, nipërit Jonuzin dhe Haliti dhe tre luftëtarë të tjerë. Ishin me mijra shqiptarët e ardhur nga të gjitha zonat e Kosovës, dhe nga trojet shqiptare të Malit të Zi,
si nga Tuzi, Podgorica, Ulqini etj, të cilët morën pjesë në këtë varrim. Vrasja e pa besë ia ndërpreu Isait jetën në kulmin e veprimtarisë luftarake e diplomatike, ishte vetëm 52 vjeçar.
Nasuf Beg Didzari, që ndodhej i internuar në Podgoricë në atë kohë dhe ishte mik i ngushtë me Isa Boletinin, do të mbante një fjalim mbi varrin e tij. Fjalët e zjarrta të Nasufit do të ushtonin në varrezat e
Podgoricës:
O atdhetar i flaktë dhe trim i trimave të Shqipnisë, o sokol i nanës Kosovë dhe besnik i betuem i atdheut dhe mik i ngushtë i emi, Isë Boletini.
Nuk po më trembin as topat, as pushkët, as bajonetat e ushtrisë së gjeneral Veshoviqit, as çetat serbo-malazeze, as gjendja e turbullueme që po kalojmë ne të syrgjynosunit e populli shqyptar “podgoriçan” në këto çaste për të folun këto pak fjalë n’emën të të syrgjynosunve…
Fjalimi tepër i guximshëm i Nasuf Begut bëri bujë në tërë shqiptarët e Malit të Zi dhe erdhi fjala edhe në Shkodër. Spiunazhi malazes e vuri në shënjestër Nasufin dhe e piketoi për ta vrarë, por edhe këtu i erdhi në ndihmë miku i tij i ngushtë, shoku i shkolles jasht shtetit, nga Samrishi i Dajçit të Bregut të Bunës, Halil Zyber Krasniqi. Në fshehtësi të plotë ai erdhi dhe e mori Nasufin me barkë dhe kaloi Bunën e erdhi në Shqipëri, ku e mbajti për disa ditë në shtëpinë e tij. Pastaj e çoi me barkë në Ulqin ku gjeti një anije dhe u nis përkohësisht në Itali.
Më 1923-1924 është drejtor i “Shpresa Kombëtare” që dilte në Shkodër si gazetë e përjavshme. Mëson lexuesin me dashtë kombin, vëllazërimin dhe kulturën. Edukon me urtì politike dhe pasqyron gjendjen socio-ekonomike. Problemet kryesore dhe kombëtare dilnin në faqen e parë dhe të dytë, të tretën dhe të katërtën problemet kulturore, kronika enciklopedike, jetë njerëzish të mëdhenj në veçanti, të pranishme në çdo numër, fjalë të urta, aforizma, etj.
Vdiq në Shkodër, në vitin 1940.
Nasuf Beg Dizdari la nëntë fëmijë, shtatë djem: Tahiri, Qemali, Hamdija, Mit’hati, Ramizi, Enveri dhe Njazia;
edhe dy vajza: Fatimen dhe Sanijen. Pra e la shtëpinë plot dhe vijon të jetë plot edhe sot e kësaj dite me nipa dhe mbesa.
